Jak pisać egzaminy ze statystyki

Egzaminy „zerowe”, egzamin w sesji letniej i egzamin w sesji jesiennej (termin poprawkowy) różnią się nieco zasadami – poszczególne egzaminy mogą składać się wyłącznie z testu, wyłącznie z zadań lub z testu i zadań. Poniższe zasady odnoszą się do egzaminu składającego się z testu i zadań, w innych przypadkach należy je stosować odpowiednio.

1. Zdający egzamin otrzyma kartę z zadaniami, kartę do naniesienia odpowiedzi na pytania testowe i ołówek oraz dwie czyste karty papieru w kratkę formatu A3. Jedną kartę w kratkę należy przeznaczyć na brudnopis, który nie będzie sprawdzany, a drugą na czystopis. Rozwiązanie każdego zadania z wyjątkiem zadań testowych należy zapisać na osobnej stronie (A4) czystopisu. Wszystkie trzy karty należy niezwłocznie po otrzymaniu podpisać a na kartę z zadaniami dodatkowo wpisać pełny numer albumu oraz imię i nazwisko prowadzącego zajęcia. Poza wymienionymi kartami w trakcie egzaminu można posługiwać się przyborami do pisania i tylko sześciodziałaniowym (+-*/, kwadrat, pierwiastek) kalkulatorem z jedną pamięcią. Jeśli zakres egzaminu obejmuje wnioskowanie statystyczne,  należy wziąć kartkę z tablicami statystycznymi – dystrybuanta rozkładu normalnego standaryzowanego i wartości krytyczne chi² – czystą i w wersji udostępnionej na zajęciach. Nie można przynosić na egzamin żadnych urządzeń elektronicznych, w szczególności telefonów komórkowych, radioodbiorników, odtwarzaczy itp.
2. Przychodząc na egzamin należy mieć ze sobą dowód osobisty i indeks.
3. Egzamin pisać należy długopisem lub piórem w sposób trwały i nie używając koloru czerwonego i zielonego. Wcześniejsze napisy ołówkowe (nieważne w rozumieniu tej instrukcji) można następnie bez wycierania „wzmocnić” długopisem lub piórem. Poprawkę napisu trwałego nanosimy przez skreślenie starego tekstu i napisanie obok lub w innym jednoznacznie wskazanym miejscu właściwego tekstu. Na papierze w kratkę zostawiamy min 3 cm margines. (najlepiej zagiąć papier)
4. W pracach egzaminacyjnych występują trzy rodzaje poleceń:
   • Pytania testowe, na które możliwymi odpowiedziami są „tak” lub „nie”. Odpowiedzi tych nie uzasadniamy. Wśród pytań testowych często występują dwa rodzaje pytań:
     1. „Czy rzecz opisana przez zdanie p ma (zawsze) własność opisaną w zdaniu q” Ujęte w nawias słowo „zawsze” jest w tekście pytania pomijane zgodnie z powszechną zasadą, wedle której brak kwantyfikatora w zdaniu jest równoważny z umieszczeniem w nim kwantyfikatora dużego. Jest to pytanie o prawdziwość implikacji „jeżeli p to q”. Np. zdanie „Jeżeli liczba a należy do przedziału od 3 do 7, to a jest równe 4” oznaczymy literą „N” jako nieprawdziwe. Byłoby ono prawdziwe, gdyby każda liczba z przedziału od 3 do 7 była równa 4; ale tak nie jest.
     2. „Czy rzecz opisana przez zdaniu p może mieć własność opisaną w zdaniu q?” Jest to pytanie dotyczące innej implikacji – czy „jeżeli q to nie-p”. Jeżeli możliwym jest q w sytuacji p, to fałszywą jest implikacja „jeżeli q to nie p”. Np. zdanie „Jeżeli liczba a należy do przedziału od 3 do 7, to a może być równe 4” oznaczymy T jako prawdziwe. Byłoby ono fałszywe, gdyby każda a równe 4 nie należało do przedziału od 3 do 7; ale tak nie jest.

     Na pytania testu odpowiadamy, zaznaczając pola na karcie odpowiedzi przy tych pytaniach, gdzie udzielamy odpowiedzi „tak”. Nie zaznaczenie pola oznacza odpowiedź „nie”. Wybrane pola należy starannie zamazywać używając ciemnego długopisu, flamastra lub miękkiego ołówka (ołówek twardy jest zbyt jasny!)  tak, by nie sprawiły trudności przy automatycznym sczytywaniu. W przypadku błędu w zaznaczaniu, błędne zaznaczenie poprawiamy korektorem (dostępny na sali w czasie egzaminu); w przypadku większej liczby błędów radzimy poprosić o nową kartę.

     Radzimy także uprzednio wpisać odpowiedzi „tak” i „nie” na karcie z pytaniami testu. Uwaga: jedynie karta odpowiedzi traktowana będzie jako jedyne rozwiązanie testu. Odpowiedzi zaznaczone przez Państwa na kartach z pytaniami nie będą brane pod uwagę (natomiast przydadzą się przy rozstrzyganiu ewentualnych wątpliwości, a także, gdy będziecie Państwo analizować swoje wyniki).

   • Translacje, gdzie należy zapis formalny przełożyć na tekst w języku polskim, lub informację zapisaną w języku polskim zapisać w przy pomocy symboli. W obu wypadkach najważniejszym jest, by translacja została przeprowadzona w sposób wierny i zgodny z regułami odpowiedniego języka (formalnego lub naturalnego). Translacje, jeśli nie sformułowane jako pytania testowe, zapisujemy na papierze w kratkę. Nie jest koniecznym przepisywanie formuły źródłowej, choć przepisanie może przyczynić się do lepszego jej zrozumienia i ułatwić wykonanie pracy.
   • Zadania obliczeniowe z uzupełniającymi pytaniami. Te wykonujemy w całości na papierze w kratkę. Wyraźnie należy zaznaczyć początek rozwiązania zadania i odpowiedzi na poszczególne pytania. Wyznaczając jakąś wielkość należy wskazać/przytoczyć twierdzenie/wzór, którym zamierzamy się posłużyć, podstawić do niego liczby i podać wynik rachunków. Należy wskazać, dlaczego wybraliśmy ten właśnie wzór/twierdzenie, jeżeli jego stosowanie wymaga spełnienia szczególnych warunków. Zwolnione z tego obowiązku są twierdzenia o zmiennych „0,1”, które w odpowiednich sytuacjach stosujemy bez komentarzy. Zdajemy sobie sprawę z tego, że dokładne sprecyzowanie tego polecenia nie jest możliwe. Tym niemniej zasada, że należy wyjaśnić, skąd wziął się przedstawiany wynik, jest zasadą, której w czasie egzaminu powinno się przestrzegać. Pilnować należy, by nie przedstawić jako poprawnych wyników sprzecznych z teorią w rodzaju ujemnej wariancji, współczynnika korelacji liniowej większego od 1 lub dodatniego, gdy wcześniej wyznaczona regresja średnich była malejąca. Uwaga: nie przestrzeganie powyższych zasad może skutkować nie uznaniem rozwiązania!
5. Punktacja i oceny: Punktacja zadań z treścią jest sumą punktów przyznanych za poszczególne elementy zadania, za wyjątkiem sytuacji, gdy zdający popełnił w rozwiązaniu „błąd krytyczny” (patrz dalej). Łączny wynik z części zadaniowej odpowiada odsetkowi zdobytych przez zdającego punktów z zadań (względem łącznej liczby punktów możliwych do uzyskania z zadań). Za część testową aktualnie stosowana punktacja przedstawia się następująco: test podzielony jest na „ramki” po cztery pytania (odnoszące się do tego samego zagadnienia). Za udzielenie poprawnej odpowiedzi na jedno pytanie z czterech uzyskuje się 1 punkt, za dwa – 2 punkty, za 3 – 50 punktów, zaś za cztery (a więc wszystkie) dobre odpowiedzi – 80 punktów. Łączny wynik z testu odpowiada odsetkowi zdobytych przez zdającego punktów (względem łącznej liczby punktów możliwych do uzyskania z testu). Ostateczny wynik i ocena z egzaminu jest funkcją wyników uzyskanych z testu i zadań.
6. „Błędy krytyczne”: istnieje kategoria błędów, w przypadku popełnienia których piszący egzamin dostanie 0 punktów za całe zadanie, nawet, jeśli część jego wyników była poprawna. Do takich błędów należy m. in. wyznaczenie wartości parametrów poza ich dopuszczalnym zakresem (np. współczynnik korelacji większy od 1, ujemna wariancja) i, generalnie, podawanie wyników w sposób oczywisty bezsensownych ze względu na definicje podstawowych pojęć statystycznych lub jawnie sprzecznych z podstawowymi twierdzeniami. Uwaga: w przypadku, gdy z obliczeń uparcie wychodzi wam taka wartość, a nie możecie znaleźć błędu w rachunkach, zaznaczcie, że wiecie, że wartość taka jest niemożliwa (wtedy nie uznamy błędu za „krytyczny”)